Pewnie słyszałeś, że sól kuchenna nazywana jest „białą śmiercią”. Czy słusznie?
Tego i wielu innych faktów na temat soli, dowiesz się w tym artykule.
Czym jest sól?
Sól jest minerałem, który jest zbudowany z dwóch pierwiastków: sodu (Na) i chloru (Cl). Może ona zawierać także śladowe ilości innych pierwiastków oraz zanieczyszczenia, które wpływają na jej kolor oraz smak.
Sól może być wydobywana z kopalni soli lub uzyskiwana dzięki odparowaniu wody morskiej.
Możemy wyróżnić: sól kuchenną, kamienną i morską.
Sól morska – powstaje poprzez odparowania wody oceanicznej lub innej słonej wody. Pamiętaj, że im ciemniejsza sól morska, tym większa koncentracja pierwiastków śladowych, ale również zanieczyszczeń, które są konsekwencjami zanieczyszczeń mórz i oceanów.
Sól kamienna – to także sól morska, ale powstała dużo wcześniej (przed milionami lat) poprzez wyschnięcie prehistorycznych mórz. Wydobywana jest w postaci kamieni i brył, skąd wzięła swoją nazwę. Może mieć różne zabarwienie, najczęściej szare, ale także pomarańczowe, niebieskie lub zielone.
Sól himalajska – jest rodzajem soli kamiennej. Wydobywa się ją we wschodnim pasie Karakorum i Himalajów w Pakistanie. Często zawiera śladowe ilości tlenku żelaza, co nadaje jej atrakcyjny różowy kolor.
Sól kuchenna – jest najczęściej używanym rodzajem soli. Inna nazwa soli kuchennej to sól warzona, ponieważ poddawana jest warzeniu, czyli procesowi polegającemu na odparowywaniu na gorąco solanki, czyli wodnego roztworu soli kamiennej. W ten sposób otrzymywane są kryształki niemal czystego chlorku sodu (NaCl), ponieważ większość zanieczyszczeń i pierwiastków śladowych jest w tym procesie usuwana.
Czy któraś sól jest zdrowsza?
Wszystkie rodzaje soli składają się głównie z chlorku sodu (NaCl). Jego zawartość w soli zwykle wynosi od 95% do 99%. Wyjątkiem jest sól sodowo-potasowa, która zawiera około 70-75% chlorku sodu.
Sól sodowo-potasowa jest wynikiem zmieszania chlorku sodu z chlorkiem potasu. Ma delikatny gorzkawy posmak i może pomagać w zmniejszaniu spożycia sodu. Natomiast nie jest zalecana dla każdego, ponieważ wysokie spożycie soli potasu, przez osoby starsze i cierpiące na niewydolność nerek, może prowadzić do hiperkaliemii (zbyt duże stężenie potasu we krwi).
Norma spożycia soli
Spożywaj nie więcej niż 5 g (płaska łyżeczka) soli dziennie (to równa się 2000 mg sodu).
W tych 5 g soli liczy się każdą spożytą sól, w tym także tą która została dodana do produktów w procesie przetwórczym.
Według danych WHO i Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, spożycie soli w Polsce kilkukrotnie przewyższa normę.
Według badania z 2007 roku głównymi źródłami sodu w diecie są produkty przetworzone, które zostały posolone ze względów technologicznych (np. wędliny), oraz z dosalania potraw.
Sól a sód
ilość soli [g] = ilość sodu [g] x 2,5
Czy sód jest potrzebny do życia?
Tak, sód uczestniczy w wielu procesach w naszym organizmie, m. in. w:
- regulacji gospodarki wodnej i kwasowo-zasadowej,
- regulacji funkcjonowania komórek nerwowych i mięśniowych,
- jest składnikiem pompy sodowo-potasowej,
- bierze udział w procesie wchłaniania i transportu aminokwasów oraz węglowodanów,
- inicjuje kaskadę krzepnięcia krwi (aktywuje trombinę).
Niedobór sodu (hiponatremia) jest bardzo rzadko spotykany i wynika ze zbyt niskiej ilości spożywanej soli oraz ze zwiększonych strat. Mogą być one spowodowane intensywnym poceniem się, wymiotami, biegunką oraz stosowaniem leków moczopędnych.
Skutkiem niedoboru jest przemieszczanie się części wody z przestrzeni pozakomórkowej do komórek. To może przyczyniać się do:
- uczucia osłabienia,
- bóli głowy,
- zaburzeń orientacji,
- utraty apetytu,
- mdłości i wymiotów ,
- w skrajnych przypadkach, także do drgawek oraz śpiączki.
Skutki nadmiaru sodu
Jak już wiesz sód jest bardzo ważny dla naszego organizmu, ale z jego spożyciem nie należy przesadzać.
Podwyższone stężenie sodu w osoczu (hipernatremia) zwykle spowodowana jest spożywaniem zbyt dużej ilości sodu lub zaburzeniami w funkcjonowaniu nerek i wydalaniu sodu.
Odwrotnie do niedoboru sodu w przypadku jego nadmiaru woda będzie przesuwała się z komórek do przestrzeni pozakomórkowej. To objawia się:
- wzmożonym pragnieniem,
- retencja wody w organizmie (obrzęki),
- nerwowością,
- przyspieszonym oddychaniem,
- gorączką,
- konwulsjami.
Konsekwencja zaburzonego stężenia sodu może być nawet śmierć.
Badania dowodzą, że osoby, które spożywają zbyt dużo sodu, mają większe ryzyko wystąpienia:
- nadciśnienia tętniczego,
- udarów mózgu
- nowotworów żołądka,
- osteoporozy,
- nadmiernej reaktywności oskrzeli.
Źródła soli/sodu
| Produkty świeże | Zawartość sodu/soli mg/100 g g/100g | Produkty przetworzone | Zawartość sodu/soli mg/100 g / g/100g |
|---|---|---|---|
| Pomidor | 8 / 0,02 | Ketchup | 962 / 2,41 |
| Ogórek | 11 / 0,03 | Ogórek kwaszony | 703 / 1,76 |
| Groszek zielony | 2 / 0,01 | Groszek zielony, konserowowy | 178 / 0,45 |
| Wieprzowina, szynka surowa | 48 / 0,12 | Szynka wiejska | 1026 / 2,57 |
| Śledź świeży | 89 / 0,22 | Śledź marynowany | 1090 / 2,73 |
| Dorsz świeży | 89 / 0,22 | Dorsz wędzony | 1170 / 2,93 |
| Grupa produktów | Zawartość soli g/100 g |
|---|---|
| Sery twarogowe | 0,09 – 0,99 |
| Sery podpuszczkowe dojrzewające | 1,46 – 4,65 |
| Ser topiony, edamski | 2,10 |
| Wędliny wieprzowe, wołowe, mieszane | 1,75 – 3,89 |
| Wędliny podrobowe | 1,56 – 2,66 |
| Wędliny drobiowe | 1,15 – 3,02 |
| Ryby wędzone | 1,25 – 3,68 |
| Przetwory rybne | 0,58 – 2,73 |
| Margaryna | 0,15 – 0,31 |
| Pieczywo | 0,32 – 1,78 |
| Produkty śniadaniowe | 0,1 – 2,92 |
| Przetwory warzywne | 0,08 – 6 |
| Chipsy ziemniaczane | 1,73 – 2,15 |
| Majonezy, musztardy | 0,99 – 1,90 |
| Przyprawy warzywne z dodatkiem soli | 59,96 |
| Sól biała | 97,13 |
Źródła:
- Ocena spożycia sodu, z uwzględnieniem soli kuchennej jako jego źródła, w wybranej populacji warszawskiej, Czerwińska D., Czerniawska A., ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 205-210.
- Dietoterapia, Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014, 141-144
- https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/zawartosc-soli-w-produktach-spozywczych-